Hepimizin doğuştan sahip olduğu bir mizaç vardır. Bunu belirtmek için "fıtrat" kelimesini de kullanabiliriz. Ayurveda’da bu kelimelerin karşılığı olarak "Dosha" kelimesi yer almaktadır. Dosha kısaca fiziksel ve zihinsel bedenlerimizin birleşmesi neticesinde oluşan Bünye Tipi’mizdir.
Vedik bilgilere göre yaratılış beş ana elementten oluşmaktadır; Ether, hava, ateş, su ve toprak. İnsanoğlu da dünyaananın ve doğanın bir parçası olduğu üzere, bu beş ana elementten oluşmaktadır. Hepimizin bünye tiplerinde bu beş element farklı oranlarda dağılmıştır; işte ana mizacımızı yani Bünye Tipimizi (baskın dosha’mızı) belirleyen de bu beş elementin fiziksel ve zihinsel bedenlerimizdeki dağılım oranlarıdır.
Bu beş element olan ether, hava, ateş, su ve toprak iç ve dış çevremizi yöneten üç temel enerjiyi betimlemektedir; Hareket, Dönüşüm ve Yapı. Ayurveda’daki üç ana Dosha tipi bu üç temel kuvveti temsil eder; bunlara Vata, Pitta ve Kapha denmektedir.
Vata Dosha, ether ve hava element bileşimlerinden oluşup, başlıca Hareket ilkesini temsil eder.
Pitta Dosha, ateş ve su element bileşimlerinden oluşup, başlıca Dönüşüm ilkesini temsi eder.
Kapha Dosha, toprak ve su element bileşimlerinden oluşup, başlıca Yapı ilkesini temsil eder.
Herbirimiz Bünye Tip’imizi, yani temel doğamızı biçimlendiren ve dosha olarak adlandırılan bu üç kuvvete farklı oranlarda sahibizdir. Bu temel kuvvetler zihinsel ve fiziksel bedenlerimizin birleşmesi neticesinde oluşan ana karakter özelliklerimizi belirlemektedir.
Bünyemizde hareket ilkesini temsil eden Vata baskınsa, fizik beden olarak ince ve hafif, coşkulu, enerjik, düşünce ve hareketlerimizde değişken ve hızlı olma eğilimindeyizdir. Değişiklik, bu kişilerin hayatının değişmez bir parçasıdır. Vata dengede olduğu takdirde hayat dolu, daha yaratıcı, coşkulu ve yaşam dolu oluruz. Fakat Vata dengeyi şaşırıp, ölçüsüz bir duruma geldiğinde kişi kaygılı, endişeli ve tedirgin olur, sindirim sistemi düzensizlikleri ve kabızlık belirir, uykusuzluk ve konsantrasyon bozukluğu çeker ve cildi kurur.
Bünyemizde dönüşüm ilkesini temsil eden Pitta egemense kas yapılarımız belirgin, zeki, konuşkan, hedef odaklı, kararlı ve lider bir yapıdayızdır. Pitta dengede olduğunda sıcakkanlı, zeki, hitab ve yönetim yetenekleri gibi iyi liderlik özellikleri ortaya çıkar. Fakat Pitta dengesi bozulduğu andan itibaren bizi zorlayıcı, aşırı rekabetçi, asabi, şüpheci, yargılama eğilimli, sinirli ve saldırgan bir ruh haline sokabilir ve fizyolojide iltihaplanmalar, yangı kaynaklı sorunlar yaşanabilir.
Doğamızda belirgin olarak yapı ilkesini temsil eden Kapha baskınsa , nispeten daha geniş bir bedene sahip olma, düşünce ve hareketlerimizde ağırkanlı, sakin, anaç, uysal, tutumlu, sadık, korumacı ve istikrarlı kişiler olma eğilimindeyizdir. Kapha dengede olduğunda soğukkanlı, yumuşak başlı, destekleyici, istikrarlı, vefalı ve sadık nitelikler ön plana çıkar. Fakat eğer denge bozulur ise, Kapha çok kolay kilo almaya, uyuşuk ve cansız hissetmeye, başlıca sinüsler olmak üzere bünyede muhtelif birikimlere ve tıkanıklıklara sebebiyet vererek, sağlıklı bir dönüşüme karşı direnç göstermeye neden olabilir.