Ayurveda’ya göre hepimizin kendine özel doğuştan sahip olduğu bir bünye tipi yani dosha’sı vardır. Üç ana bünye tipi olan Vata, Pitta ya da Kapha’dan hangisine baskın olarak sahip olursanız olun, her mevsimde bir dosha’ya ait nitelikler daha baskın deneyimlenir. Doğanın bir parçası olarak Ayurvedik beden tipiniz ne olursa olsun mevsimsel niteliklerden etkileniriz.
Eğer baskın bir Vata iseniz; düzensiz sindirim, hiperaktif zihin, soğuk el–ayak, tuzlu gıdalara düşkünlük ve kuru cilt gibi işaretler tipik olabilir. Ancak yaz geldiğinde, mevsimi temsil eden Pitta nitelikleri Vata olsanız bile etkili olur. Çünkü dosha’lar yalnızca beden–zihin birleşimini değil, aynı zamanda günün saat dilimlerini ve mevsimsel döngüleri de temsil eder: yaz = Pitta, sonbahar–kış = Vata, ilkbahar = Kapha.
Şubat sonuna dek hüküm süren soğuk ve kuru Vata sezonunda bizi koruyan ağır, yoğun, yağlı ve tatlı nitelikler; Mart başında Kapha sezonuna girerken bedende birikimini hissettirmeye başlar ve bize Detoks Mevsimini müjdeler. Kapha mevsiminde detoksun başarılı olması için beden ve zihnin eşzamanlı çalışılması önemlidir. Aşağıdaki Kapha dengeleyici sezonsal öneriler, Mart başından Haziran ortasına dek fiziksel ve zihinsel dengenizi korumanıza yardımcı olur.
Unutmayın; bünye tipiniz ne olursa olsun tüm doshalar mevsimsel döngülerden etkilenir. Üstelik mevsimi temsil eden dosha aynı zamanda sizin baskın doshanız ise, dengesizleşme olasılığı daha da artar.
Bu önerileri uyguladığınızda baharda azma eğilimindeki alerjiler, sinüs tıkanıklıkları, hapşırma–göz yaşarmaları ve ağır–uyuşuk beden hâli gibi Kapha belirtilerini yaşamadan veya belirgin derecede azalmış şekilde, daha hafif ve enerjik bir mevsim geçirebilirsiniz.
Not: Bütünsel sağlık ve mutluluğumuz, gündelik seçimlerimizde saklıdır.
Kapha sezonu boyunca Ayurvedik öneriler:
Mart başından Haziran ortasına uzanan bahar aylarında bünyeyi dengede tutan başlıca öneriler:
- Hafif menüler tercih edin; ağır–yağlı yemeklerden uzak durun.
- Süt ve süt ürünlerini (yoğurt, kefir dâhil) azaltın.
- Salt çiğ–soğuk yerine hafif pişmiş, ılık–sıcak yemek ve içecekleri tercih edin.
- Çok erken kalkıyorsanız, 10.00’a kadar ağır kahvaltılardan kaçının; gerekirse birkaç lokma ile midenizi yatıştırın.
- Günün en güçlü öğününü 12.00–13.00 arası yapın.
- Tümüyle çiğ menülerden kaçının; her öğünde hafif pişirilmiş gıdalara yer verin.
- Yakıcı tatları artırın: acı biber, karabiber gibi baharatları bol kullanın.
- Kapha’yı dengeleyen yakıcı–acı–buruk tatları öne çıkarın.
- Tatlı–ekşi–tuzlu nitelikleri baskın gıdaları azaltın.
- Düzenli hareket edin; açık havada yürüyün.
- Vücut ısınızı koruyun: su geçirmez ayakkabı, yağmurluk, trençkot, şemsiye vb. ile sıcak ve kuru kalın.
- Ham bal (arı polenli) Kapha dengesizliklerini tahliye etmeye yardımcıdır; sıcakla eritmeyin (Ayurvedik açıdan istenmeyen etki).
- Mutfak baharatlarınıza zencefil ve zerdeçalı ekleyin.
- Gün içinde 2 kez Kapha çayı için: zencefil + karabiber + safran karışımını termosa koyup üzerine sıcak su ekleyin.
Ayurveda mutfağında 6 tat grubu bulunur. Her dosha, 3 tat grubu tarafından temsil edilir. Bazı tatlar mevsim niteliklerini baskınlaştırır. Kapha’yı dengeleyen tatlar yakıcı, acı ve buruk tatlardır; bahar boyunca menünüzde bu tatları ağırlıklandırmak doğru olacaktır.
Ayurvedik 6 Tat Grubu aşağıdaki besin gruplarını içerir:
Yakıcı (pungent): Tüm biberler, soğan, sarımsak, karanfil, zencefil, hardal, pırasa, turp, fesleğen, kekik vb.
Acı (bitter): Yeşil yapraklı ve sarı sebzeler, lahana, kereviz, brokoli, brüksel lahanası, pancar, aloe vera, kahve, zeytin, kakao vb.
Buruk (astringent): Mercimek, kuru fasulye, yeşil elma, üzüm kabuğu, karnabahar, nar, çay vb.
Tatlı (sweet): Tahıllar, makarna, pirinç, ekmek, süt mamulleri, yağlar, kabuklu yemişler, nişastalı sebzeler, süt, et, tavuk, balık, şeker, bal, pekmez vb.
Tuzlu (salty): Tuz, soya sosu, tuzlu etler, balık, işlenmiş gıdalar, soslar vb.
Ekşi (sour): Turunçgiller, çilek, domates, yoğurt, peynir, salamura gıdalar, sirke, turşu, salata sosu, alkol vb.
Siz siz olun, baharda hem bedeninizi hem zihninizi tazeleyin.
Özet: Kapha sezonu detoks mevsimidir. Hafif–ılık menüler, yakıcı–acı–buruk tatlar, baharat desteği, düzenli hareket ve Kapha çayı ile bahara daha hafif ve enerjik girin.
Kapha mevsiminde hafif beslenme, ılık içecekler, baharat ve hareketi bir araya getirerek 1 hafta içinde daha hafif bir bedensel denge sağlayın.
- Hafif menü planla – Ağır–yağlı yemekleri azalt, ılık–sıcak, hafif pişmiş menüler oluştur.
- Öğle ana öğün – En güçlü öğünü 12.00–13.00 arasında yap, sabah ağır kahvaltıdan kaçın.
- Baharat desteği – Zencefil, karabiber, zerdeçal ekle; yakıcı–acı–buruk tatları öne çıkar.
- Kapha çayı – Gün içinde 2 kez zencefil+karabiber+safran karışımını demle.
- Hareket – Her gün açık havada tempolu yürüyüş yap.
- Sıcak & kuru kal – Giyim–kuşamla vücut ısını koru; yağmur geçirmez ekipman kullan.
Sık Sorulan Sorular
Kapha sezonu hangi ayları kapsar?
Genellikle Mart başından Haziran ortasına kadar ilkbahar dönemi Kapha niteliklerinin baskın olduğu süreçtir.
Balı sıcak içeceklerle tüketebilir miyim?
Ayurveda’da balın sıcakla eritilmesi önerilmez; oda sıcaklığındaki yiyecek veya içeceklerle kullanın.
Kapha çayı tarifi nedir?
Taze zencefil dilimleri, bir tutam karabiber ve birkaç tel safranı termos içine koyup üzerine sıcak su ekleyin; günde 2 kez tüketin.
Hangi tatlar Kapha’yı dengeler?
Yakıcı (pungent), acı (bitter) ve buruk (astringent) tatlar Kapha niteliklerini dengelemeye yardımcı olur.
Atıf: Bu içerik, Yükselen Çağ Wellbeing Akademi tarafından hazırlanmıştır. Kaynak gösterilerek paylaşılabilir. Yazan: Ebru Şinik